Okradziono mnie?

Dlaczego to tak cholernie boli? A przecież to nic – po prostu zabrali. Mieli papier, mieli prawo. Część rozdali tym co nie mieli. To taka zabawa była: raz, dwa, trzy – teraz masz ty. Resztę, a właściwie większość, zmarnowali. A potem  sprzedali. Podobno za grosze. I ciągle marnieje, tyle, że teraz planowo, pod patronatem konserwatora zabytków.

      A jednak kłuje w sercu. Czasem w oku zakręci się łza. Czuję się okradziona i zlekceważona. Więcej, czuję się gorsza. Zupełnie bezsilna. Zapędzona w kozi róg. Szach i mat – przegrałaś malutka. I jeszcze ci powiem, że jesteś frajerką, jeśli myślałaś, że może być sprawiedliwie. I co naiwniaczko, ciągle ci Wystarczająco PL?

       O rzesz ty, niedoczekanie twoje! Śmiej się i kpij, a i tak nie usłyszysz ode mnie „Nie o taką Polskę...” Bo to nie Polska jest „nie taka”, ale ci, którzy się tu panoszą. Panoszą się nieprzerwanie i nieprzyzwoicie od 70-ciu lat.

Co mam zrobić, żeby przestało boleć? Na pewno znacie to uczucie, kiedy zgubi się coś cennego, ważnego. A jeszcze gorzej, kiedy nas okradną. To takie wstrętne, oblepiające duszę uczucie. To myśli, które plenią się w okropnych snach, albo dopadają cię w najmniej nieoczekiwanym momencie słonecznego dnia.

Ja to uczucie dostałam w spadku, jak mówią po dziadku, a dokładnie po siostrze i bracie dziadka. Jestem spadkobiercą krzywdy, niesprawiedliwości, poczucia zawodu. Zawodu? Nie! Poczucia klęski, wielkiej przegranej, starty niepowetowanej. I niespełnionych nadziei, że po tamtym 4 czerwca będzie wreszcie sprawiedliwie.

Jestem spadkobiercą – ściślej współspadkobiercą –majątku ziemskiego Wólka Pracka. Dziś to cicha, mazowiecka wieś o tej samej nazwie, oddalona od Warszawy o jakieś 40 kilometrów. 

Julia i Władysław Palmirscy - siedzą w środku od lewej
zdj. ze zb. Doroty Zaborskiej

Majątek nabył na początku XX wieku, inwestując cały dorobek życia, brat cioteczny mojej prababki – doktor Władysław Palmirski. Urodził się w rodzinie szlacheckiej 1861 roku w Duksztach na Litwie. Był lekarzem, prekursorem bakteriologii w Polsce, światły, postępowy, idealista. Z żoną Julią nie mieli własnych dzieci. Opiekę nad swoją żoną i majątkiem polecił dzieciom siostrzanym. Swoją spuściznę zapisał więc tak: połowę siostrzenicom żony – Marcie, ożenionej z Wojsławem, Zaborskiej i Wandzie Strąkowskiej. Drugą połowę swojej siostrzenicy Marii Sokołowskiej i swemu chrześniakowi Mieczysławowi Sokołowskiemu, czyli rodzeństwu mego dziadka Zygmunta. Maria i Mieczysław też zmarli bezpotomnie, dlatego spadek przechodzi na zstępnych ich rodzeństwa.

Wólka Pracka - w środku stoi moja prababka Stanisława Sokołowska
siedzi z lewej mój dziadek Zygmunt Sokołowski.
zdj. ze zb. Doroty Zaborskiej

W parku, w Wólce Prackiej, w środku Marta i Wojsław Zaborscy.
Zdj. ze zb. D.Z

Dwór w Wólce Prackiej, stoją z prawej Julia i Władysław Palmirscy

Wejście do dworu w Wólce Prackiej, 

Wracam jednak do doktora i dalszych losów Wólki. Doktor Palmirski umarł 4 listopada 1940 roku. Jego testament wypełnił się i do księgi hipotecznej majątku Wólka Pracka wpisano czworo nowych właścicieli. Nadszedł rok 1944. Jeszcze nie skończyła się niemiecka okupacja, a już nowe prawo stanowiła nowa władza. Dziennik Ustaw 1944, numer 4, pozycja 17 – Dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 roku o przeprowadzeniu reformy rolnej. Znajdziecie ten akt prawa na internetowej stronie polskiego Sejmu. Dziwne? Nie, bo to prawo obowiązuje do dziś.

A więc z mocy tego prawa przyjechali do Wólki Prackiej przedstawiciele Nowego Porządku już 31 stycznia 1945 roku. W dwa tygodnie po tzw. wyzwoleniu Warszawy. Przyjechali i spisali nieruchomości, choć w liczeniu się pomylili. Budynków było siedemnaście, z czego czternaście murowanych. Nie przeszło im przez gardło słowo „dwór”, bo podłe i zgnile burżuazyjne. Napisali „dom mieszkalny”, powierzchnia w metrach 30x12. To był parterowy, solidny murowany, blisko 400 metrowy stary, piękny dwór. Okolony parkiem, dobrym do spacerów i wypoczynku. Na prawo od parku był ogród owocowy, a na lewo ogród warzywny i inspekty. W pobliżu ogrodu stały drewniane ule, wokół których uwiały się pracowite pszczoły.

Obok dworu stała murowana, 160-cio metrowa oficyna. Oba budynki usytuowane były tyłem do zabudowań gospodarskich. Tu mieszkała Maria, tu pomieszkiwał Mietek. Kolejne domy mieszkalne przeznaczone były dla żyjących tu i pracujących w majątku robotników rolnych. 

O największym i najważniejszym, poza dworem, budynku w folwarku, robiący ten spis już, już miał napisać „stajnia”, ale się rozmyślił. Rozpoczęte słowo „Stajn” skreślił i naściubolił obok: „Budynek inwen”. Czemu tak ważne było, żeby 750 metrową stajnię nazwać inaczej? Przecież i tak spisu inwentarza żywego nie było.

A stajnia była tak bardzo ważna, bo doktor kupił majątek właśnie dla hodowli koni. To z końskiej surowicy produkował w swojej pracowni bakteriologicznej szczepionki przeciwko wściekliźnie, przeciwko róży świń i innych chorobom. Tylu ludzi uratował, tyle zwierząt... 

Konie z Wólki Prackiej kochał też porucznik Mietek Sokołowski, artylerzysta konny, mistrz jeździectwa. Konie uwielbiała Marcia Zaborska, jeszcze, kiedy była panienką Offmańską. Obok stajni była kuźnia, dalej wielka obora z częścią drwalni. I spichrz. Kurnik, stodoła, chlewy i dwie murowane piwnice, do przechowywania płodów rolnych. 

Marta Zaborska w Wólce Prackiej.
Zd. ze zb. Doroty Zaborskiej

Por. Mieczysław Sokołowski, w Wólce Prackiej

I w końcu nadszedł dzień ostatni. To było 31 października 1945 roku. Przyszli z drukiem napisanym na maszynie do pisania na kratkowanej kartce i uzupełnionej niewyraźnym, pochyłym pismem przez Nowych Panów. „Obszar ogólny majątku 165,30 hektarów”. Dalej wyszczególniono ile hektarów gruntów rolnych, ogrodów, parków, lasów. I nawet rachunki sie zgadzają. Podsunęli do podpisania jednej z właścicielek, Wandzie. Ich podpisów było aż pięć, żeby było zupełnie w porządku i bez zarzutu.

A potem już tylko wynocha i won mi stąd. Najgorzej, że żona doktora Julia Palmirska musiała opuścić to swoje miejsce na ziemi i udać się donikąd. Warszawa spalona po powstaniu, rodzina wywieziona, część zginęła w walce. Wojsław nie żył, a Mietka nie było. Wzięły biedne kobiety co mogły ze sobą i jednak ruszyły do Warszawy, bo tu powróciła resztka naszej rodziny. Na naszą rodzinę spady jeszcze inne represje.

Wszyscy bezpośredni spadkobiercy doktora Palmirskiego zmarli przed 1989 rokiem nie doczekawszy zmiany ustroju. I może dobrze...

Od 1990 roku nasza rodzina stara się w urzędach Rzeczypospolitej Polskiej ... no właśnie, o co? Część ziemi, tej rozdanej rolnikom, ma nowe akty własności. Na największej części Wólki Prackiej utworzono PGR. Jeszcze w połowie lat 70-tych wybudowano dwa bloczki mieszkalne dla pracowników. Wtedy zburzono dwór, w którym do tego czasu mieszkali robotnicy. Ostatecznie jednak PGR Wólka Pracka jako przedsiębiorstwo rolne upadł, choć ziemia tu podobna żyzna, i pod pszenicę i pod kukurydzę. 

Reszty dokonała Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa. Powstała w 1991 roku w celu przejęcia, restrukturyzacji i prywatyzacji (!) mienia po byłych PGR-ach. Musieli się bardzo spieszyć, bo kto wie, może i jakieś oszołomy wprowadziliby ustawę o reprywatyzacji? W 1993 roku, po cichutku - my o tym nic nie wiedzieliśmy - 100 hektarowy teren w Wólce Prackiej po byłym PGR nabyła pewna Pani z zagranicy, polskiego pochodzenia zresztą. Ma tu swego zarządcę. Miejscowi mówią, że bez kija nie podchodź. Wydaje się, że palce tu macza też pewna spółka (Wólka Pracka Centrum Nieztejziemi) 

A my wciąż w urzędach mamy sprawy o odzyskanie Wólki Prackiej.

Został jeszcze las, ale i na niego przyszedł czas. Napiszę niedługo. Może...

Przytłoczona tymi wiadomościami wybrałam się wczoraj w podróż do Wólki Prackiej. Odwlekałam dotychczas, bo wiedziałam, że zaboli. To było smutne i trudne doświadczenie. Tak bardzo przykro jest patrzeć jak „nasze” marnieje. Prawie wszystkie budynki zburzone, ostatnio dwa lata temu zawalił się kolejny zabytkowy budynek gospodarczy. Jak smutno jest iść swoją-cudzą drogą, patrzeć na obrócone w nieużytki pola, na zdziczały, zarosły chwastami park. Iść aleją wiodącą do majątku, wąziutką, nieużywaną drogą donikąd. A przecież Oni, moi, doktor Władysław, jego żona Julia, Marcia, Wandzia, Marylka i Mietek tak bardzo to miejsce, tę Wólkę Pracką kochali.

Jestem spadkobiercą tej Miłości...      

   

P.S.

Myślałam, że wezmę trochę ziemi z pola na pamiątkę, ale nie wzięłam. Przecież nie będę kradła. Jedynie trochę piachu z drogi, chyba jest wspólną własnością?

Tyle zostało z majątku Wólka Pracka... kiedyś PGR,
dziś w rękach nowych właścicieli. Oto zabytki Wólki Prackiej.

Tam gdzie te drzewa i chaszcze kiedyś był park, który widzieliście na zdjęciach powyżej.
Są tam też podobno fundamenty zburzonego dworu.

W tym budynku hodowano świnie na dwóch kondygnacjach.
To zabytek pod opieka konserwatora zabytków...

Resztki ozdobnych, żeliwnych wsporników.

Tak wygląda od strony podwórza

Bardzo charakterystyczne ściany postawione z ciętego kamienia i
czerwonej cegły. obok otwory wejściowe zamurowano. Otwór okienny zabezpieczony folią.

Tak nasz zabytek wygląda od strony południowej. Gruzowisko
to chyba pozostałości budynku zawalonego 2 lata temu.

Grunty położone obok.

Drugi z ocalałych budynków. Chyba kiedyś obora.

Dziś wygląda tak.

Panorama tego co zostało...

Pozostałości posadzki po zawalonym budynku gospodarczym.

Tu niespodzianka - zachowany budynek mieszkalny, tzw. dwojak.
Niewidoczna na zdjęciu druga część jest ocieplona styropianem i pomalowana
na szaro. Ludziom zimno było.

To skrzyżowanie drogi wiodącej do zabudowań gospodarczych
z drogą która niegdyś prowadziła do dworu, na który miejscowi mówią "pałac"

I kolejna niespodzianka na ulicy Pałacowej :)
 Chyba jeden z chlewów. ten sam materiał budowlany - kamień i cegła.

Dziś ten budynek stanowi ogrodzenie i należy do jednej z posesji obecnych
właścicieli Wólki Prackiej.

Przy Pałacowej postawiono w latach 70-tych dwa budynki mieszkalne dla
 pracowników PGR Wólka Pracka. W Wólce nie ma kanalizacji...
ale na szczęście jest prąd.

Wciąż malownicza droga do dworu w Wólce Prackiej, choć zaniedbana. Tą drogą zmierzali
do domu moi krewni, dawni mieszkańcy majątku. To niesamowite stąpać po tej samej ziemi.

Najstarsze drzewa przy tej drodze już wycięto.

Tamtych ludzi już nie ma, została ziemia i drzewa. Czy pamiętaj ich śmiech?
Czy w ich gałęziach szumi jeszcze tentent końskich kopyt?

Moja chwilo w Wólce Prackiej trwaj wiecznie..

Obok drogi było pole uprawne, dziś porosłe chwastami nieużytki

Dawniej i dziś Wólkę Pracką okalał las. Ten las też zabrali.

Opuszczam Wólka Pracką ze smutkiem i z żalem...

Żal mi, że nie mogliśmy wypełnić testamentu naszego spadkodawcy, dobrego doktora Władysława Palmirskiego, który do nas spadkobierców napisał: „Swoich spadkobierców traktuję jako swoje dzieci (...) Pamiętajcie, że w jedności siła i dlatego mojem przedśmiertnym życzeniem jest, żeby dotąd to będzie możliwem, gospodarka była wspólna, a Wólka Pracka jako warsztat rolny utrzyma się."
Czytaj też:
.Niespodziewane pocieszenie.
.List sprzed stu lat
.Jedno uratowane dziecko