Niespodziewane pocieszenie

Znalazłam sposób na pocieszenie.
Właściwie, to on mnie znalazł. Przypadek? Nie, to możliwe. Upolowałam kruka, choć wcale na niego nie polowałam. Na dodatek nie jest czarny. I nie jest też biały. Jest złoty, dla mnie szczerozłoty. Złapałam go prawie w tym samym miejscu, w którym kiedyś, przed wojną gniazdował. Mój złoty kruk przyfrunął z przeszłości. Wierzę, że to nie jest przypadek. Pozwolił mi się złowić specjalnie.

A było to tak. Ciągle smutna po odwiedzinach w Wólce Prackiej, mając jeszcze pod powiekami widok prześwietlonej słońcem niegdysiejszej „pałacowej” alejki, po raz kolejny oglądałam stare zdjęcia. Pojawia się na nich często Pan Mieczysław Offmański, wielki przyjaciel dr Władysława Palmirskiego, brata mej prababki, naszego dobrego spadkodawcy. Dr Offmański zaś ożeniony był z siostrą jego żony Julii, czyli z Anną z Łąckich.

Dr Mieczysław Offmański i dr Władysław
Palmirski w Wólce Prackiej. Zdj. ze zb. Doroty Zaborskiej

Anna malarka i Mieczysław lekarz gościli w Wólce Prackiej z przyjemnością, napawali się sielską atmosferą spacerując po okolicy i cieszyli serdeczną przyjaźnią gospodarzy. Podwarszawski majątek był miejscem spotkań nie tylko naszej rodziny, ale również znajomych i przyjaciół doktora. Przeważali oczywiście lekarze, współpracujący na polu bakteriologii koledzy po fachu, wspomniany szwagier doktor Offmański i mój pradziadek doktor Arkadiusz Sokołowski, ale byli też przedstawiciele innych dziedzin nauki, choćby ukochany brat Władysława – Aleksander Palmirski – przyrodnik. 

Słowem towarzystwo oświecone i postępowe. W Wólce Prackiej towarzyszyły im żony i rosnące jak na drożdżach dzieci. Byli rozmiłowani w historii, w literaturze i muzyce. Wiem, że Palmirscy zapisali się do Towarzystwa Krajoznawczego i z lubością zwiedzali zabytkowe zakątki Polski odsuwając propozycje wypoczynku w zagranicznych kurortach.

Moja krótka bytność w Wólce Prackiej, podszyta żalem, bo zniszczono tam stary świat, wywołała domagającą się spełnienia potrzebę. Na przekór smutkowi, a może właśnie przez niego, nabrałam ochoty, by znaleźć się pomiędzy tamtymi mieszkańcami i bywalcami majątku, jakoś przybliżyć się do nich, spróbować poczuć i pomyśleć tak jak oni. Jak to zrobić po prawie 100 latach? 

Ach, to proste! Trzeba tylko posłuchać mazurków Chopina. I koniecznie sięgnąć po książki, które oni mieli na półkach biblioteki i wieczorami często wspólnie czytali. Dr Mieczysław Offmański z zawodu lekarz internista, a z zamiłowania badacz historii Polski to również pisarz, posługujący się pseudonimem „Orion”.

Najchętniej sięgnęłabym po jego dziełko „Przyczynek do życiorysu Adama Asnyka” z 1904r., lecz niestety w tej chwili nie jest do zdobycia na żadnej aukcji, ani też w Bibliotece Narodowej z powodu remontu archiwum. 

Rozczarowana nieco brakiem tej pozycji, postanowiłam kupić inną książeczkę dr Mieczysława Offmańskiego. „Słownik miejscowości, w których znajdują się jeszcze zabytki czasów Piastowskich i Jagiellońskich” wydaną w Warszawie w 1906r. Akurat jest oferowana przez antykwariat „Logos” w Alejach Ujazdowskich 16, tuż za Placem Trzech Krzyży.

Chętnie korzystam z okazji, aby zajrzeć w te strony, odkąd kilka lat temu dowiedziałam się, że moja nieznajoma babcia Hanka, ta która zginęła w Powstaniu Warszawskim, ukończyła przed wojną mieszczące się u wlotu Alej do tegoż placu Pierwsze Gimnazjum Żeńskie im. Królowej Jadwigi w Warszawie. To była niesamowita, wybudowana w 1924 roku szkoła dla dziewcząt, nowoczesna, świetnie wyposażona, z doskonałym gronem pedagogicznym. Na dachu mieściła się letnia sala gimnastyczna ze stanowiskami strzeleckim (z łuku, Kochani J). W podziemiach zaplanowano kryty basen. 

Moja babcia Hanka Zajdlerówna, uczennica Gimnazjum Królowej Jadwigi w Warszawie.
Przy kościele Św. Aleksandra na Pl. Trzech Krzyży. Z ojcem Mieczysławem.

Szkoła nie otwarła swoich podwojów dla uczennic 1 września 1939 roku z wiadomych powodów. Potem Niemcy spustoszyli pracownie, aby doposażyć klasy dla swoich, niemieckich dzieci uczących się w gmachu II Liceum Ogólnokształcącego im. Batorego na ulicy Myśliwieckiej. Oczywiście nauczanie dla dziewcząt kontynuowano w czasie okupacji na tajnych kompletach. Budynek „Królówki” został doszczętnie zbombardowany i zburzony nomen omen 1 września 1944 roku. Wówczas mocno został również naruszony kościół Św. Aleksandra mieszczący się w centrum placu, a  vis a vis gimnazjum.

Zatem z przyjemnością, czerpiąc radość ze współtrwania tego miejsca, które jest dla mnie łącznikiem między przeszłością a teraźniejszością, podreptałam do antykwariatu. Książeczka już na mnie czekała i tylko pobieżnie rzuciłam na nią okiem. Skoro tu już jestem to jednak muszę wybrać jeszcze coś z Asnyka. Na jego pogrzebie kobiety zasypały trumnę kwieciem, a potem zbierały i suszyły płatki w tomikach jego poezji. Jakie to romantyczne zasuszyć kwiat między wierszami… Biorę do rąk jeden z tomików Adama Asnyka, kartkuję i podczytują z zaciekawieniem. O, a to co? Między kolejnymi stroniczkami wiekowy wolumin odkrywa przede mną skrywaną tak długo tajemnicę – pożółkły, mały kwiatuszek. Wygląda na akacjowy. No, i cóż, skoro tak,  ten tomik poezji pójdzie ze mną

Jeszcze łapię broszurkę o gen. Tadeuszu Kościuszce, bo w niej są ciekawe reprodukcje i lżejsza o ładne parę groszy, ale też o smutek, który podczas tych zakupów już zupełnie mnie opuścił, wracam tą samą drogą. 

Właśnie uciekł mi sprzed nosa mój autobus, więc przysiadłam sobie na przystanku na ławeczce obserwując miejsce, w którym kiedyś stała szkoła mojej babci i do którego co dnia przez 8 lat podążała co rano, oprócz niedziel.   

Wyjęłam z torebki książeczkę autorstwa dr Mieczysława Offmańskiego i otworzyłam na wstępie. Czytam: „ Przeszłość- przyszłość. Sądzę, że książka ta ... powinna znaleźć się w rękach wszystkich pragnących choć pobieżnie zapoznać się z bogata puścizną dziejów naszych. Świątynie, zamki i ruiny, to żywa przeszłość w teraźniejszości.” Brzmi jak ważna wskazówka, której nowi posiadacze Wólki Prackiej widać do serca nie wzięli.
A potem przełożyłam dwie kartki do przodu szukając może jakiejś dedykacji składanej czasem na pierwszej pustej kartce, albo exlibrisu. W to co tam ujrzałam nie mogłam wprost uwierzyć. Przybliżałam stroniczkę do oczu, to znowu oddalałam, jakby to było jakieś widmo. Jednak okrągły niebieski znak nie znikał. Szafirowa pieczęć z orłem w koronie a wokoło napis „Pierwsze Gimnazjum Żeńskie im. Królowej Jadwigi w Warszawie” była świadectwem miejsca, do którego mały kieszonkowy słownik miejscowości należał przed wojną A powyżej numer biblioteczny, a więc jest z biblioteki gimnazjum zwanego „Królówką” … 

Haneczko, babciu moja, czy też czytałaś kiedyś tę książeczkę?

Ogarnęła mnie radość i wzruszenie. Zupełnie niespodziewanie przyszło pocieszenie. Namacalny dowód przeszłości w teraźniejszości.

Matura 1932. Moja babcia Hanka Zajdler siedzi w dolnym rzędzie
trzecia od prawej. Zdj. z książki "Pierwsza żeńska" B. Koźmińskiego.

Pierwsze Żeńskie Gimnazjum im. Królowej Jadwigi w Warszawie.
Widok od strony Pl. Trzech Krzyży. Zdj. z książki, jw.

Uczennice "Królówki" ćwiczą na dachu. W tle kopuła kościoła
Św. Aleksandra. Zdj. z książki jw.

Książka o szkole mojej babci Hanki. Nieocenione źródło wiedzy o gimnazjum.

Świadectwo maturalne babci Hanki.
Tak fatalny skan zrobiono mi w Archiwum
Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie jest przechowywane.

Powstanie Warszawskie 1944r. Zburzone 1 września gimnazjum im.
Królowej Jadwigi. Widać powalone posagi, zdobiące front budynku.
Zdj. z książki "Dni Powstania St. Kopfa 

Zbombardowany w czasie Powstanie kościół Św. Aleksandra
na Pl. Trzech Krzyży w Warszawie

Wstęp do książeczki "Słownik miejscowości"

Niespodzianka w małej książeczce.

Czytaj też:
.Okradziono mnie?