W Warszawie powstanie będzie.

Moi dziadkowie : Hanka i Zygmunt Sokołowscy, Warszawa, lata 30-te XX wieku

A w Warszawie powstanie będzie niebawem. O tym, tamtego lata w czterdziestym czwartym, wiedzieli wszyscy w mojej rodzinie. Tak jak w wielu innych warszawskich rodzinach. Niby cicho, sza, w głębokiej konspiracji, a jednak wiedzieli. W naszej rodzinie to Mietek – w końcu kapitan – zarządził, żeby dzieci i kobiety wyjechały z miasta przed powstaniem. On wiedział, że będzie ciężko. I niebezpiecznie. Śmiertelnie niebezpiecznie.

Władek wysłał żonę Ludomirę z małą Janką aż do Buska Zdroju. Dzieci od Zygmunta pojechały do koleżanki mamy ze studiów, do podwarszawskiej Podkowy Leśnej. Oczywiście Hanka i Zygmunt uparli się, aby zostać – jak tu zostawić mieszkanie i wytwórnię na pastwę losu? Jak zostawić sąsiadów, przyjaciół, rodzinę? Przecież każda para rąk może być potrzebna, a głowa chemika Zygmunta przydatna tym bardziej.
Żona Mietka, Jolka, została po prostu „po wojskowemu” odesłana do Wólki Prackiej i bez gadania musiała rozkaz męża wypełnić. 
Wiadomo, zostali ci, którzy nie wyobrażali sobie, że mogą postąpić inaczej...

Dziesiątki lat później, ja – wnuczka powstańców – jak zwykle w wakacyjnym czasie balansuję pomiędzy radością i dopadającym serce smutkiem. Między śmiechem – kiedy nie pamiętam – i łzami, nad którymi często nie umiem zapanować, gdy wspominam, czytam, oglądam...

Kiedy jest ciepło, świeci słońce, a na ulicach Warszawy mijam opalone, roześmiane dziewczyny i wysportowanych, zadowolonych chłopców, aż trudno mi uwierzyć, że kilkadziesiąt (a w tym roku dokładnie 70) lat temu właśnie tutaj To się wydarzyło. Oni-Tamci- też Moi – jak ci dziś byli młodzi i opaleni i tylko może rzadziej się śmiali. A z nimi wszyscy inni: nie tylko młodzi, też dzieci, starcy i ludzie w sile wieku, żołnierze podziemnej armii i cywilna ludność Warszawy.

Wszyscy mieli jedno marzenie: żyć wreszcie w wolnej Polsce. Już nie mogli się doczekać. Wyobrażam sobie, że z pragnieniem wolności po prawie pięciu latach niemieckiego terroru, jest tak jak z pragnieniem na pustyni. Kiedy usychasz wśród gorącego piachu, a usłyszysz daleki szmer wody ze źródła wydaje się, że z pragnienia nie wytrzymasz ani chwili dłużej. Rozumiem, że nie mogli już dłużej czekać. Umierali z tęsknoty za wolnością. Wydawało się, że jest na wyciągnięcie ręki... 

Zostali więc w Warszawie. A z nimi były warszawskie domy, kamienice, kościoły, ulice i parki. I Wisła. I zwierzęta, które tu mieszkały, a przecież tylko ptaki mogły stąd uciec. 

Dziś, kiedy zbliża się 1 sierpnia - dzień wybuchu Powstanie Warszawskiego chcę przypomnieć Tych, o których ja nigdy nie zapomnę. Tak bym chciała, żeby ta pamięć nie była tylko moją, rodzinną.

Moi warszawscy Powstańcy.

Ojczyści Dziadkowie:

Hanka i Zygmunt, około 1933 roku, Warszawa.
To zdjęcie było z dziadkiem, kiedy zginął - pochodzi z tzw. depozytu ekshumacyjnego.

         




Babcia - Hanna Ewelina Sokołowska. Urodzona 9 stycznia 1913 roku w Warszawie. W Powstaniu Warszawskim miała pseudonim „Isia”. Sanitariuszka. Przydzielona do A.K. I Obwód „Radwan” (Śródmieście) – zgrupowanie „Chrobry II” – I batalion „Lecha Żelaznego”- 3 kompania pod dowództwem Bryma – „Zdunina”. Ciężko ranna 11 sierpnia 1944 roku w brzuch i w udo przy Dworcu Pocztowym usytuowanym w kwadracie ulic: Al. Jerozolimskie, Żelazna. Chmielna i Miedziana. Na skutek odniesionych ran zmarła w nocy z 11 na 12 sierpnia w szpitalu polowym na ul Śliskiej 51 Z moim dziadkiem mieli troje dzieci: Ewę, Krzysia i mojego ojca Rafała.

Hanka , moja babcia około 1932/33 roku.

Dziadek – Zygmunt Sokołowski. Urodzony 27 lutego 1912 roku w Nieżynie na terenie dzisiejszej Ukrainy, kiedyś w obszarze I Rzeczpospolitej. Zginął w Powstaniu Warszawskim, najprawdopodobniej niedługo po śmierci swojej żony  w Alejach Jerozolimskich 123, nieopodal Pl. Zawiszy.

Zygmunt Sokołowski, około 1933 roku, Warszawa

Z rodziny mojej babci Hanki w Powstaniu wzięło udział jej rodzeństwo wujeczne – (bliźnięta brata mojej prababci Jadwigi z Karlińskich).

Włodzimierz Karliński, urodzony 11 kwietnia 1929 roku w Warszawie. W Powstaniu Warszawskim był łącznikiem, pseudonim „Zbych”. Był harcerzem. Przydzielony do Grupy Północ  A.K.– zgrupowanie „Róg” – batalion „Gustaw” – kompania harcerska. Walczył na Starym Mieście. Poległ 13 sierpnia 1944 roku na ul. Kilińskiego w wyniku eksplozji zdobycznego niemieckiego „ciężkiego nosiciela ładunków”, przez ludność Warszawy zwanego czołgiem pułapką. Miał 15 lat. 

Janina Karlińska, bliźniacza siostra Włodka, zwana w rodzinie Ninką. Data urodzenia taka sama. W Powstaniu była strzelcem, pseudonim „Kuna”. Oddział A.K. - I Obwód „Radwan”(Śródmieście) –WSSpoł. (Wojskowa Służba Społeczna). Walczyła w Śródmieściu. Wyszła z Powstania z ludnością cywilną. 

Mieczysław Sokołowski – starszy brat dziadka Zygmunta. Urodzony 13 listopada 1908 roku w Nieżynie na Ukrainie. Był zawodowym żołnierzem (artyleria konna). Od jesieni 1942 r. zastępca dowódcy zgrupowania „Bema”, awansowany do stopnia kapitana. W Powstaniu: V Obwód (Mokotów) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – 1. Rejon – 1. Dywizjon Artylerii Konnej im. Bema. Po nieudanym ataku na koszary 1.dak przy ul Podchorążych przeprowadzonym 1 sierpnia w godzinie „W”, w nocy 2/3 sierpnia 1944 roku wyszedł z miasta z resztkami zgrupowania docierając do lasów chojnowskich, gdzie od 07.08.1944 z rozkazu komendanta Okręgu Warszawskiego AK był dowódcą oddziału ochrony zrzutów lotniczych.

kpt. Mieczysław Sokołowski - mój stryjeczny dziadek-
czyli brat dziadka Zygmunta. Około roku 1938, Warszawa

Krystyna Żółcińska siostrzenica mojego dziadka Zygmunta. Urodzona 14.04.1925 roku. Łączniczka, pseudonim „Grażyna”. W Powstaniu przy Komendzie Głównej AK – pułk „Baszta” – batalion „Karpaty” – kompania K -4 (łączność). Walczyła na Mokotowie, potem przejście kanałami na Śródmieście Południowe. Z Powstania wyszła z ludnością cywilną.

Krysia Żółcińska, siostrzenica mego dziadka Zygmunta - 1943r.,
Na rok przed powstaniem.

W dalszej rodzinie - spowinowaconej poprzez brata mej prababki dr. Władysława Palmirskiego - ale utrzymującej przed i w czasie wojny serdeczne kontakty z rodziną Sokołowskich udział w Powstaniu wzięli:

Wojsław Zaborski, inżynier rolnictwa. Urodzony w Warszawie 22.12.1893r. W Powstaniu w IV Obwodzie A.K. „Grzymała” – Ochota - Walczył na Ochocie. Zginął w obronie tzw. Reduty wawelskiej na ul. Wawelskiej 60.

I jego syn - Lech Zaborski – Urodzony 01.07.1922 roku w Warszawie. Pseudonim „Wacław”. Stopień kapral – podchorąży. Oddział: AK, Zgrupowanie „Radosław”, pułk „Broda 53” – najsłynniejszy chyba batalion „Zośka” i 2 kompania „Rudy”. Szlak bojowy w Powstaniu: Wola – Stare Miasto – kanałami do Śródmieścia – Górny Czerniaków. I szlak też najtrudniejszy… Wyszedł z Powstania z ludnością cywilną. 

W Powstaniu Warszawskim „zginęła” także kamienica przy ulicy Koszykowej 23, która jako spadek po dr Wł. Palmirskim była współwłasnością rodzin Zaborskich, Strąkowskich i Sokołowskich. Właściwie to przetrwała Powstanie w dość dobrym stanie, ale tuż po jego upadku Niemcy zrównali z ziemią nieparzysta stronę ul. Koszykowej od nr 3 do 27. Tak, żeby kamień na kamieniu nie pozostał. 

Do niepowetowanych strat dokładam jeszcze wszystko to, co pozostało w wojennym mieszkaniu dziadków na ulicy Filtrowej 62, a przepadło bezpowrotnie, gdy kamienicę najpierw splądrowali, a potem spalili barbarzyńcy z RONA. Zniszczyli wszystko: rodzinne pamiątki, dokumenty, a przede wszystkim zdjęcia, tak żeby nawet pamięć kolejnych pokoleń nie miała się na czym wesprzeć.

W tych dniach jestem cicho zadumana przy Powstańcach. Jestem przy Nich bez ocen, bez dywagacji, czy było warto. Wiem, że nie do mnie należy wartościowanie ich decyzji, ich udziału i przeżyć. I choć ta historia wplata się w konsekwencji w życie mojego ojca, a potem w moje życie, nie mnie to osądzać. Cena była bardzo wysoka.
Sama nie wiem, co bym zrobiła będąc na ich miejscu, bo nigdy nie mogłabym na tym miejscu być. Nie wiem, ale serce podpowiada, że poszłabym z nimi...
Jedyne, co mogę dla Nich zrobić na pewno to PAMIĘTAĆ.

Czytaj też:

.Dwa światy, jedno słońce.

.Zobaczyć Powstanie Warszawskie.