Rosja – ale czemu? Korzenie cz. 7

Leżały na dnie zielonego pudełka. Dwie mocno już wyblakłe, stare fotografie w kolorze sepii. Zapomniane i może nawet nikomu już niepotrzebne. Widok obcej twarzy nie wywołuje uśmiechu, ani żadnych wspomnień, ani szybszego bicia serca. Z tych zdjęć patrzą na mnie nieznajome oczy i nie wzbudzają innego uczucia oprócz ciekawości. Ciekawe, kto to jest? I ciekawe, dlaczego dziadek Jasiek wprowadził się z nimi do życia Babiśki? I czy Babiśka nie była o nie zazdrosna? A najciekawsze jest to, dlaczego jedna z Rosji, a druga z Kresów? Szkoda, że nie mogę go o to zapytać.

Mój dziadek Jan Rychłowski urodził się w marcu 1897 roku w Grójcu pod Warszawą. Wydaje mi się, że tu spędził dzieciństwo. W Grójcu w latach 20-tych zmarła jego matka. Wcześniej zmarł ojciec dziadka – Julian, który był felczerem.

Tak naprawdę wiem bardzo niewiele, a powodów, dla których Rosja pojawia się w życiorysie dziadka, mogę się tylko domyślać. W dokumentach odnajduję informacje, że dziadek Jan ukończył 2-gie Gimnazjum Męskie w Baku. W Baku zdał maturę. 

Oj, Baku, piękne, zawsze bogate miasto na Półwyspie Apszerońskim, nad brzegiem Morza Kaspijskiego. Egzotyczne, czarowne, tajemnicze i bardzo dalekie od Grójca. Kiedyś należało do Persji, a od XIX wieku do Rosji. Było miejscem osiedlania się Polaków, którzy pragnęli tutaj zdobyć powodzenie finansowe.

Baku - http://www.polonia-baku.org/pl/skorewicz.phtm

Znowu zaglądam do szkolnej lektury Stefana Żeromskiego „Przedwiośnie” i przyglądam się uczniowi bakińskiego gimnazjum Cezaremu Baryce. Nic chodził do tego same gimnazjum co mój dziadek i był trochę od niego młodszy, ale z przyjemnością odnajduję opisy życia w Baku tuż przed wybuchem I wojny światowej i w czasie jej trwania.

 Kiedy wybuchła I wojna światowa wielu Polaków opuszczało Królestwo Polskie udając się do odległych rosyjskich miast i tam szukając schronienia przed wielką zawieruchą. Czy to dlatego dziadek Jasiek znalazł się w Baku? A może już wcześniej trafił tam z jakiś rodzinnych powodów. Tam nauczył się świetnie mówić po rosyjsku i śpiewać rzewne, rosyjskie romanse. Pamiętam, jak mimo choroby, podśpiewywał pod nosem „Oczy ciornyje, oczy strastnyje, oczy żguczije i priekrasnyje …”

Jakie to dziwne, że  pod moim dachem znalazły miejsce do trwania. Mieszkają razem ze mną, tak jak kiedyś mieszkały z dziadkiem i z Babiśką. Znowu wpatruję się w te nieznajome, kobiece oczy. Nie są czarne, ani nie straszne i nawet nie są przepiękne. Oczy, ej, zwierciadło duszy. Jaką duszę skrywacie?

A przecież one, te dziewczyny, jak to dziewczyny, podarowały komuś swoje podobizny – na pamiątkę. Czy dostał je od nich mój dziadek Jasiek, żeby o nich nie zapomnieć?  Kim były? Kogo kochały? Z czego się śmiały, a czego bały? Próbuję odgadnąć, choć to niemożliwe.

Te dwie najstarsze w dziadka zbiorze fotografie mogły być zrobione w początkach XX wieku, kiedy fotografie typu carte de visite były najpopularniejsze . Marną podpowiedzią są odwrotne strony zdjęć. Brak na nich podpisów, nie ma dedykacji, ani daty.

  Młodsza z kobiet zrobiła je sobie w Samarze. Samara leży nad Wołgą, daleko od Baku. Właściwie w sercu Rosji. W Internecie odnajduję wiele archiwalnych zdjęć. Na starych fotografiach ożywa tamten świat. Bogato zdobione kamienice, witryny sklepów z artykułami kolonialnymi, konne powozy, panowie i panie z dawno minionej epoki. Bardzo lubię oglądać takie widoki, przypatrywać się tamtemu światu, który już zniknął, zmieciony przez rewolucję październikową, rządy Stalina i ostatecznie II wojnę światową. Choć zabytki, przynajmniej niektóre, zachowały się do dziś.

Samara -http://www.cartman.tv/journal/oldsamara/id_2778_lang_en.html

Na rewersie zdjęcia jest dokładny adres: „Fotograf F.F.Tadowski w Samari, ulica Dworjackaja, dom Korzewnikowa. To jedyny znany mi fakt z życia nieznajomej dziewczyny – była na Dworjackiej, żeby zrobić zdjęcie.

Jest młodziutka, wygląda na jakieś 13 lat. Tylko to smutne, zamyślone spojrzenie dodaje jej powagi. Piękne, duże oczy okalają długie rzęsy, a nad nimi unoszą się wyraźnie zarysowane brwi. Jasne włosy zebrane do góry przytrzymuje na czubku głowy opaska. Dziewczynka ubrana jest w prostą suknię, ozdobioną jedynie marszczonym kołnierzem z innej niż reszta tkaniny. Spod niego wychyla się jeszcze jeden, tym razem biały, kołnierzyk.

Druga odbitka wykonana została w Wilnie. A więc nie tylko Rosja, ale też Litwa pojawia się w życiu mego dziadka Jaśka. Na odwrocie widnieją ozdobne inicjały M.S”, i adres Vilna Rue Grande „Maison Schmidt”- fotografię wykonała firma – A. Straufs & Co. Ze zdjęcia patrzy na mnie młoda kobieta o regularnych rysach i niezbyt dużych oczach. Ma wysokie czoło, a włosy bez grzywki, lekko falujące, zebrane są w naprawdę grubalny warkocz. Głowę niewiasty okrywa tradycyjne, ludowe, rosyjskie nakrycie – tzw. tiara kokoshnik. Kokoshnik został przyjęty na dworze carskim, jako element garderoby kobiecej w XIX wieku. Potem noszono go nawet na dworze brytyjskim. Przez szkło powiększające widzę, że oba brzegi tej ozdoby obramowane są sznurem pereł, podobnie jak regularnie obsadzone owalne kamienie. Taki sznur pereł widziałam też na kokoshniku wielkiej księżnej Anastazji Nikołajewnej Romanowej.Tyle, że tamten był zupełnie gładki. Kobieta ze zdjęcia nosi kolczyki z dwóch połączonych z sobą kamieni w kształcie łezki. Jej szyję zasłania drapowany, chyba zdobiony koronką, wysoki kołnierz sukni.

Wilno-http://wilenskie.fotopolska.eu/509911,foto.html

Dwie fotografie, dwie kobiety, dwie zagadki. Rosja i Litwa. Jeszcze do tego wrócę. Na początku napisałam, że jest we mnie tylko ciekawość. Chyba nie tylko. Polubiłam te dwie Nieznajome. Cieszę się, że u mnie są. 

Czytaj też:
.Jedyny taki...
.Jedyna taka Babcia.